avrdude programının konsol üzerinden nasıl kullanılacağını anlatmaya çalışacağım. Bir uzman değilim. Ancak bildiğim kısımları elimden geldiğince açıklamak istiyorum. Linux kullanıcısı olarak bu ortam üzerinden anlatacağım. Ancak Linux üzerinde yapılanların tamamı diğer işletim sistemleri için de geçerli olabilmektedir.
Sadece işletim sistemine özgü değerler değişecektir: Linux için gecerli olan usb seri dönüştürücüleri yolu; /dev/ttyUSBx şeklindedir. Bu MS Win için ise COMx: olarak değiştirilecektir.
Konsolda;
1 |
avrdude -c avr910 -p m8 -P /dev/ttyUSB0 -b 115200 -t |
yazıp entere basıyoruz ve avr içine terminal olarak bağlanıyoruz. Burada -c ile programlayıcıyı gösteriyoruz, farklı programlayıcılar için uygun değerler yazılacaktır. Örneğin usbasp.
Programlayıcı desteğini;
1 |
avrdude -c help |
ile öğrenebilmekteyiz.
-p m8; ATmel Mega8 işlemcisi olduğunu gösteriyor. İşlemci desteğini de;
1 |
avrdude -c avr910 -p help |
ile öğrenebiliriz. Yine -c seçeneği değeri kendi programlayıcımızın ismi olacak.
-P seçeneği; benim kullandığım programlayıcı seri port üzerinden çalıştığı için hangi yolu kullandığını belirttim. MS Win için bu; COM1:, COM2: gibi olabilir.
Ancak bazı programlayıcılar sadece usb üzerinden bağlandıkları için bu seçeneği kullanmaya gerek yoktur. Örneğin; usbasp…
-b ile seri portun hızını belirtiyoruz. Yine aynı şekilde kullandığımız programlayıcının özellikleri ile alakalı. Belkide kullanılmayabilir.
-t ile de mcu ya terminal ile bağlanıyoruz.
Şimdi mcu içerisine terminal üzerinden olarak bağlanalım:
1 |
avrdude -c avr910 -p m8 -P /dev/ttyUSB0 -b 115200 -t |
komutu ile;
1 2 3 4 |
avrdude: AVR device initialized and ready to accept instructions Reading | ################################################## | 100% 0.00s avrdude: Device signature = 0x1e9307 avrdude |
cevabı gelecek.
1 |
avrdude> help |
yazarsak;
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 |
>>> help Valid commands: dump : dump memory : dump <memtype> <addr> <N-Bytes> read : alias for dump write : write memory : write <memtype> <addr> <b1> <b2> ... <bN> erase : perform a chip erase sig : display device signature bytes part : display the current part information send : send a raw command : send <b1> <b2> <b3> <b4> parms : display adjustable parameters (STK500 only) vtarg : set <V[target]> (STK500 only) varef : set <V[aref]> (STK500 only) fosc : set <oscillator frequency> (STK500 only) sck : set <SCK period> (STK500 only) spi : enter direct SPI mode pgm : return to programming mode verbose : change verbosity help : help ? : help quit : quit Use the 'part' command to display valid memory types for use with the 'dump' and 'write' commands. |
çıktısını alırız.
dump ya da d, belirtilen hafıza tipinin içeriğini gösterir. write ya da w, belirtilen hafıza tipinin belirlenen bölgesine belirtilen değeri yazar.
sig mcu imzasını verir, yani mega8, mega168, vs. olduğu anlaşılabilir…
part mcu açıklamaları ve memory(hafıza) tiplerini alabiliriz.
Diğerlerini fazlaca bilmiyorum. Kurcalamıyorum.
Şimdi:
part ile aldığımız sonuca göre;
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 |
avrdude> part >>> part AVR Part : ATmega8 Chip Erase delay : 10000 us PAGEL : PD7 BS2 : PC2 RESET disposition : dedicated RETRY pulse : SCK serial program mode : yes parallel program mode : yes Timeout : 200 StabDelay : 100 CmdexeDelay : 25 SyncLoops : 32 ByteDelay : 0 PollIndex : 3 PollValue : 0x53 Memory Detail : Block Poll Page Polled Memory Type Mode Delay Size Indx Paged Size Size #Pages MinW MaxW ReadBack ----------- ---- ----- ----- ---- ------ ------ ---- ------ ----- ----- --------- eeprom 4 20 128 0 no 512 4 0 9000 9000 0xff 0xff flash 33 10 64 0 yes 8192 64 128 4500 4500 0xff 0x00 lfuse 0 0 0 0 no 1 0 0 2000 2000 0x00 0x00 hfuse 0 0 0 0 no 1 0 0 2000 2000 0x00 0x00 lock 0 0 0 0 no 1 0 0 2000 2000 0x00 0x00 calibration 0 0 0 0 no 4 0 0 0 0 0x00 0x00 signature 0 0 0 0 no 3 0 0 0 0 0x00 0x00 |
hafıza tiplerini görebiliyoruz. Bizi ilgilendirenler özellikle hafıza tipleri. eeprom malum üzere kalıcı hafıza, flash yine malum program
belleğini göstermektedir. lfuse, ve hfuse mcu’ nun çalışma şartlarını belirliyor. Bazı mcu’ larda efuse‘ de bulunmakta.
Bir de son olarak lock hafıza tipini görüyoruz. Diğerleri yine şu anki konumuz dışında.
Size sütunu, ilgili hafızalar için ayrılmış byte miktarını gözlemleyebiliyoruz.
d (dump) komutu ile hafıza içerisini okuyabiliyorduk. Mesela;
1 2 3 4 5 6 7 |
avrdude> d eeprom >>> d eeprom 0000 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0010 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0020 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0030 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| |
d komutunun kullanımı:
1 2 3 |
avrdude> d >>> d Usage: dump <memtype> [<addr> <len>] |
şeklindedir. Eklenti belirtilmemişse <addr> değeri en son nerede kalmış ise bu noktadan itibaren 0x3F(Dec:64) değer gösterir.
Dikkat edilirse dump komutu eklentileri köşeli parantez içerisindedir. Bunun anlamı bu değerler seçimliktir. Ama biri kullanılacaksa diğeri de kullanılmalıdır. Yani ya hiç seçenek kullanmayacağız yada tüm seçenekleri kullanacağız.
Biz değer verirsek:
1 2 3 4 5 |
avrdude> d eeprom 0xA0 0x1E >>> d eeprom 0xA0 0x1E 00a0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00b0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |.............. | |
bu hal görülebilir.
eeprom yerine flash, hfuse, lfuse, lock, vb. yazmak mümkün olabilmektedir…
w (write) komutu ise benzer ekler alacaktır.
1 2 3 |
avrdude> w help >>> w help Usage: write <memtype> <addr> <byte1> <byte2> ... byteN> |
d komutunda eklentiler [] köşeli parantez içerisindeydi. w komutunda ise yok. Köşeli parantez içerisindekiler istenirse yazılmayabilir. Ancak ön seçimlik değerler kabul edilmiş olur.
w komutunda ise yazılması gerekenler; hafıza tipi, adres ve hafızaya eklenecek birer byte lik değerler.
Alışkanlık olarak değerleri hexadecimal olarak girmeye çalışıyorum. Ama bazen decimal olarak da girebiliyoruz. Her iki yöntemi de ayrı ayrı ya da karışık olarak kullanmak mümkün olmaktadır.
Eeproma bir byte değer yazmak için;
1 2 |
avrdude> w eeprom 0x00 0x0f >>> w eeprom 0x00 0x0f |
kullanılabilir.
Çıktısı yoktur. Yazılıp yazılmadığını kontrol edebilmek için:
1 2 3 |
avrdude> d eeprom 0x00 0x01 >>> d eeprom 0x00 0x01 0000 0f |. | |
şeklinde
çıktı alınabilir.
Gelelim lock hafıza tipine. Ben genelde direkt kilitleme yapıyorum. Diğer ek özelliklere ihtiyacım olmadı kilitleme ile ilgili.
1 2 3 |
avrdude> d lock >>> d lock 0000 3f |? | |
lock hafıza tipi zaten bir byte yer kaplamaktaydı.
Hafıza tiplerinin ne kadar yer kapladıkları part komutu ile okunabilmekte idi. part komutu çıktısındaki tabloda “Size” sütunu.
Şimdi flash ve eeprom çıktılarını görelim:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
avrdude> d flash >>> d flash 0000 d8 cf f2 cf f1 cf f0 cf ef cf ee cf ed cf ec cf |................| 0010 eb cf ea cf e9 cf e8 cf e7 cf e6 cf e5 cf e4 cf |................| 0020 e3 cf e2 cf e1 cf 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 |................| 0030 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 |................| avrdude> d eeprom >>> d eeprom 0000 ae c5 b0 d3 a1 a2 06 45 55 aa 12 24 33 67 20 32 |......... ..| 0010 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0020 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0030 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |............... | |
Şu an okuma/yazma açık. Kod koruma için lock hafızasına 0x00 değerini yazıyoruz.
1 2 |
avrdude> w lock 0x00 0x00 >>> w lock 0x00 0x00 |
Artık mcu kod korumaya girdi. Ancak okuma yapabiliriz.!!! Bakalım neler olacak?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 |
avrdude> d flash 0x00 0x100 >>> d flash 0x00 0x100 0000 00 00 01 01 02 02 03 03 04 04 05 05 06 06 07 07 |................| 0010 08 08 09 09 0a 0a 0b 0b 0c 0c 0d 0d 0e 0e 0f 0f |.. ....| 0020 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17 17 |................| 0030 18 18 19 19 1a 1a 1b 1b 1c 1c 1d 1d 1e 1e 1f 1f |................| 0040 20 20 21 21 22 22 23 23 24 24 25 25 26 26 27 27 | !!""##$$%%&&''| 0050 28 28 29 29 2a 2a 2b 2b 2c 2c 2d 2d 2e 2e 2f 2f |(())**++,,--..//| 0060 30 30 31 31 32 32 33 33 34 34 35 35 36 36 37 37 |0011223344556677| 0070 38 38 39 39 3a 3a 3b 3b 3c 3c 3d 3d 3e 3e 3f 3f |8899::;;<<==>>??| 0080 40 40 41 41 42 42 43 43 44 44 45 45 46 46 47 47 |@@AABBCCDDEEFFGG| 0090 48 48 49 49 4a 4a 4b 4b 4c 4c 4d 4d 4e 4e 4f 4f |HHIIJJKKLLMMNNOO| 00a0 50 50 51 51 52 52 53 53 54 54 55 55 56 56 57 57 |PPQQRRSSTTUUVVWW| 00b0 58 58 59 59 5a 5a 5b 5b 5c 5c 5d 5d 5e 5e 5f 5f |XXYYZZ[[\\]]^^__| 00c0 60 60 61 61 62 62 63 63 64 64 65 65 66 66 67 67 |``aabbccddeeffgg| 00d0 68 68 69 69 6a 6a 6b 6b 6c 6c 6d 6d 6e 6e 6f 6f |hhiijjkkllmmnnoo| 00e0 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 |ppqqrrssttuuvvww| 00f0 78 78 79 79 7a 7a 7b 7b 7c 7c 7d 7d 7e 7e 7f 7f |xxyyzz{{||}}~~..| avrdude> d eeprom 0x00 0x100 >>> d eeprom 0x00 0x100 0000 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 0a 0b 0c 0d 0e 0f |......... ..| 0010 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1a 1b 1c 1d 1e 1f |................| 0020 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 2a 2b 2c 2d 2e 2f | !"#$%&'()*+,-./| 0030 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 3a 3b 3c 3d 3e 3f |0123456789:;<=>?| 0040 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 4a 4b 4c 4d 4e 4f |@ABCDEFGHIJKLMNO| 0050 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 5a 5b 5c 5d 5e 5f |PQRSTUVWXYZ[\]^_| 0060 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 6a 6b 6c 6d 6e 6f |`abcdefghijklmno| 0070 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 7a 7b 7c 7d 7e 7f |pqrstuvwxyz{|}~.| 0080 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 8a 8b 8c 8d 8e 8f |................| 0090 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 9a 9b 9c 9d 9e 9f |................| 00a0 a0 a1 a2 a3 a4 a5 a6 a7 a8 a9 aa ab ac ad ae af |................| 00b0 b0 b1 b2 b3 b4 b5 b6 b7 b8 b9 ba bb bc bd be bf |................| 00c0 c0 c1 c2 c3 c4 c5 c6 c7 c8 c9 ca cb cc cd ce cf |................| 00d0 d0 d1 d2 d3 d4 d5 d6 d7 d8 d9 da db dc dd de df |................| 00e0 e0 e1 e2 e3 e4 e5 e6 e7 e8 e9 ea eb ec ed ee ef |................| 00f0 f0 f1 f2 f3 f4 f5 f6 f7 f8 f9 fa fb fc fd fe fe |................| avrdude> d lock >>> d lock 0000 00 |. | |
Dikkatimizi çeken nedir?
Mcu kod korumaya girdikten sonra okuduğumuz değerler artık bu şekildedir. lock hafızası da artık 0x00 değerini saklamaktadır.
Peki kod koruması nasıl kaldırılabilir?
Sadece erase komutu ile lock hafızası 0x3F değerine gelir.
Ancak flash ve eeprom hafızalarındaki tüm veri kaybedilmiş olacaktır.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 |
avrdude> erase >>> erase avrdude: erasing chip avrdude> d flash 0x00 0x100 >>> d flash 0x00 0x100 0000 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0010 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0020 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0030 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0040 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0050 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0060 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0070 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0080 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0090 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00a0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00b0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00c0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00d0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00e0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00f0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| avrdude> d eeprom 0x00 0x100 >>> d eeprom 0x00 0x100 0000 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0010 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................ 0020 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0030 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0040 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0050 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0060 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0070 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0080 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 0090 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00a0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00b0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00c0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00d0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00e0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| 00f0 ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff ff |................| avrdude> d lock >>> d lock 0000 3f |? | |
Son olarak mcu terminalini q komutu ile terk ediyoruz…
Mehmet BİLGİ
23-07-2015